Podziemna Trasa Turystyczna, Rynek 14

Podziemna Trasa Turystyczna im. prof. Feliksa Zalewskiego w Jarosławiu to jedna z najstarszych tras turystycznych tego tyu w Polsce – została oddana do użytku w 1984 r. Unikatowa atrakcja powstała w wyniku trwającej blisko 40 lat akcji ratunkowej, podczas której dzięki ogromnemu nakładowi pracy wielu osób, w tym naukowców z AGH oraz górników z Bytomia, udało się uchronić jarosławskie stare miasto przed zagładą.

Trasa mieści się w starannie wybranym reprezentatywnym fragmencie jarosławskich podziemi. Na jej potrzeby zabezpieczono i odpowiednio zaadaptowano wycinek z ogromnej sieci podziemnych komór i korytarzy, które w XVI i XVII wieku służyły jako miejsce magazynowania towarów w trakcie słynnych jarosławskich jarmarków. Dzięki temu zwiedzający mogą zaobserwować szereg ciekawych i oryginalnych elementów posiadających szczególną wartość architektoniczną i historyczną.

Podziemna Trasa Turystyczne im. prof. Feliksa Zalewskiego znajduje się piwnicach tzw. kamienicy Rydzikowej (ul. Rynek 14). Jest tym samym integralną częścią kamienicy reprezentującej doskonały przykład kamienicy typu jarosławskiego. Można się w niej zapoznać ze wszystkimi cechami charakterystycznymi dla tej formy architektonicznej.

Jedną ze wspólnych cech owych kamienic są właśnie obszerne piwnice, drążone w podłożu lessowym nawet na kilkanaście metrów głębokości. W tym przypadku trasa obejmuje aż trzy kondygnacje, a w najgłębszym miejscu sięga niemal do 9 metrów. Odczuwa się tu także charakterystyczny chłód, który towarzyszy zwiedzającym o każdej porze roku, zachowując stale ok. 8 stopni Celsjusza.

Trasa zachowała swój oryginalny i surowy wygląd. Nie jest to jednak przestrzeń jednolita. Same mury kryją w sobie wiele niespodzianek. Do ich budowy wykorzystano charakterystyczną, widoczną w wielu miejscach, zaprawę lessową. Także stosowana tutaj cegła to m.in. oryginalna palcówka. Różnoraki sposób jej ułożenia (m.in. gotycki czy jodełkowy), wskazuje na etapowość powstawania kolejnych fragmentów. O bardziej współczesnym pochodzeniu niektórych części świadczą zaś cegły znakowane herbem górniczym.

W mijanych korytarzach widać wielość form: liczne filary, łuki tzw. gurty, ślepe przejścia wiodące niegdyś do kolejnych fragmentów podziemi czy widoczne przy lessowej posadzce łuki, będące fragmentami sklepień niższych poziomów. Dawne otwory wentylacyjne, zapewniają po dziś dzień dopływ świeżego powietrza.

Na pierwszej z trzech kondygnacji znajdują się obszerne sklepione komory z otworami po dawnych zsypach. Pomiędzy poziomami widać łagodne pochyłe przejścia, umożliwiające transport towarów i beczek na kolejne kondygnacje. Po bokach ścian licznie występują tzw. zapiecki. Pozostałości metalowych zawiasów świadczą zaś o potencjale magazynowym podziemi, które odpłatnie wynajmowano przybywającym tu kupcom.

Poza elementami konstrukcyjnymi znajduje się tu wiele przedmiotów pozostawionych przez górników oraz tablic, które przybliżają zwiedzającym historię ratowania jarosławskich podziemi. Wygląd surowych wnętrz urozmaicają elementy dekoracyjne, wykonane przez jarosławskich plastyków.

Wszystkie te cechy sprawiają, że Trasa posiada wyjątkowy klimat oraz walory, które zaspokoją entuzjastów turystyki podziemnej. Realizuje się w ten sposób wizja prof. Feliksa Zalewskiego, który już w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku zapragnął, aby choć część potencjału jarosławskich podziemi wykorzystać dla stworzenia tej wyjątkowej atrakcji.